استعاره در آرای جرجانی و سکاکی

نویسندگان

سیاوش حقجو

siavash haghjou استادیار دانشگاه مازندران مسعود اسکندری

masoud iskandari دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران

چکیده

استعاره یکی از مهم­ترین ابواب علم بیان، دست کم در معنای کلاسیک آن، به شمار می آید. تعریف استقراریافته امروز آن، که مبتنی است بر مجازی که علاقه آن مشابهت باشد، حاصل تلاش­ بزرگ­مردانی چون عبدالقاهر جرجانی و ابویعقوب سکاکی است که توانستند این نظریه را در بلاغت اسلامی پایه­گذاری کنند و تکوین دهند. نظریه استعاره جرجانی که ماهیتاً حاصل ژرف­نگری در آثار پیشینیان اوست نشان­ دهنده بینشی کارکردگرا به استعاره است. دید قرآن شناسانه بلاغت نویسان نخستین، که جرجانی را می­توان آخرین حلقه این طیف از محققان دانست که با نگاهی ویژه به قرآن به بررسی مسائل بلاغی می پرداختند، باعث می­شد تا از اجزای زبان توقع ایفای نقش­های مهم در قرائت آیات قرآن، و به طور کلی، متون ادبی داشته باشند. نظریه استعاره جرجانی پس از رسیدن به سکاکی در مفتاح­العلوم به رغم دقت زیاد و داشتن چهارچوب مستحکم بازتابی دیگر دارد؛ نگرش ادیبانه سکاکی باعث می­شود تا لزوم درنظرگرفتن کارکرد برای استعاره به دست فراموشی سپرده شود، حال آنکه جرجانی با بینشی عمیق به نقش­ اجزای زبان در متن دقت می­کند. مقایسه آثار جرجانی و سکاکی با یکدیگر نشان می­دهد که این دو، نه تنها در این مورد اخیر، بلکه در موارد دیگری نیز اختلافاتی دارند. پژوهش حاضر به بررسی این اختلافات خواهد پرداخت و اختلاف این دو را در تعریف، ماهیت، و روش برخورد با استعاره نشان خواهد داد.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

مبانی زیبایی‌شناسی استعاره از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی

استعاره از مباحثی است که از گذشتة دور ذهن متفکّران حوزه‌های مختلف علوم بشری را در سراسر گیتی به خود مشغول داشته است. در حوزة ادب، از آنجایی که استعاره بزرگ‌ترین کشف هنرمند و عالی‌ترین امکانات در حیطة هنری و از کارآمدترین ابزار تخیّل و به اصطلاح نقّاشی در کلام است مورد توجّه ویژه ادیبان و ناقدان برجسته بوده و هست. بلاغت‌دانان اسلامی نیز که بسیاری از بزرگان ایشان ایرانیانی بوده‌اند که زبان عربی را در...

متن کامل

مبانی زیبایی‌شناسی استعاره از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی

استعاره از مباحثی است که از گذشتة دور ذهن متفکّران حوزه‌های مختلف علوم بشری را در سراسر گیتی به خود مشغول داشته است. در حوزة ادب، از آنجایی که استعاره بزرگ‌ترین کشف هنرمند و عالی‌ترین امکانات در حیطة هنری و از کارآمدترین ابزار تخیّل و به اصطلاح نقّاشی در کلام است مورد توجّه ویژه ادیبان و ناقدان برجسته بوده و هست. بلاغت‌دانان اسلامی نیز که بسیاری از بزرگان ایشان ایرانیانی بوده‌اند که زبان عربی را در...

متن کامل

ساختار تولید و درک استعاره از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی

استعاره که بخش مهمی از ارتباط کلامی ما را تشکیل می‌دهد از مباحثی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان حوزه‌های مختلف علوم بشری را در سراسر هستی به خود مشغول داشته است. از زمان‌های قدیم، در ادبیّات سعی شده که استعاره‌ها مورد تعریف و طبقه‌بندی قرار گیرد و به‌عنوان موضوعی ادبی در شعر و خطابه و بلاغت جایگاهی به خود اختصاص دهند. در این پژوهش‌ها از زمینه‌ها و مفاهیمی سخن به میان آمده که یقیناً امروزه می‌توا...

متن کامل

زبان، استعاره، حقیقت (بررسی نقش استعاره در تکوین پساساختارگرایی: با تکیه بر آرای دریدا)

پساساختارگرایان، به‌ویژه دریدا، با تکیه بر فرآیندها و سازوکارهایی چون تعویق، فاصله، ردّ (trace) و غیریت، به نقد تقابل‌های دوگانه و رویکردهای مبتنی بر متافیزیک پرداخته‌اند. با وجود تأکید پساساختارگرایی بر سازوکارها و رهیافت‌های خاصّ خود، با تبیین ژرف‌ساخت‌های نظریِ پساساختارگرایی (و به‌ویژه آرای دریدا) می‌توان به نقش بنیادین استعاره و کارکردهای استعاری در تکوین مبانی نظریِ آن پی‌برد. در این مقاله، ب...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
زبان و ادبیات فارسی

جلد ۲۲، شماره ۷۷، صفحات ۶۳-۹۰

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023